"Δεν θα δεις ποτέ πραγματικά ένα φυτό, παρά μόνο αν το ζωγραφίσεις" -Johann Wolfgang von Goethe
Η «Εικονογράφηση του Ζωικού Βασιλείου του G. Cuvier» ήταν μια εικονογραφημένη έκδοση την οποία φιλοτέχνησε και εξέδωσε τμηματικά ανάμεσα στα 1829-1844 ο εντομολόγος Félix Édouard Guérin-Méneville, με σκοπό την απεικόνιση των ζωικών οργανισμών που περιλαμβάνονταν στο έργο του G. Cuvier… Περισσότερα
Το βιβλίο έφερε τον τίτλο: Τα ψάρια, οι καραβίδες και τα καβούρια, σε διάφορα χρώματα και εξαιρετικές μορφές, που βρίσκονται γύρω από τα Μολούκες Νήσους, και στις ακτές των Νότιων Κτήσεων, συγγραφέας του ήταν ο Louis Renard… Περισσότερα
Το 1940 γυρίστηκε από την Σοβιετική Υπηρεσία Κινηματογράφου ένα μικρό φιλμ που παρουσίαζε τα πειράματα του δόκτωρος Sergey Bryukhonenko, στην ανάνηψη νεκρών οργανισμών και οργάνων τους που είχαν διεξαχθεί στο εργαστήριο Πειραματικής Φυσιολογίας και Υγείας… Περισσότερα
Το έναυσμα για τη σύνταξη του άρθρου ήταν μια ταινία που είδαμε στο Youtube, με τον ελληνικό τίτλο «Διασχίζοντας την έρημο» (αγγλόφωνος τίτλος Tracks). Η ταινία που προβλήθηκε το 2013 παρουσιάζει την πραγματική ιστορία μιας νεαρής Αυστραλίδας, της Robyn Davidson, η οποία αποφάσισε να διασχίσει την έρημο των 2.700 χιλιομέτρων που χωρίζει το Alice Springs, από τα παράλια της Αυστραλίας στον Ινδικό ωκεανό, έχοντας ως συντροφιά τις 4 καμήλες της, και τον σκύλο της.
Η επιχείρηση χρηματοδοτήθηκε από το National Geographic που επέβαλε, όπως θα διαπιστώσετε βλέποντας την ταινία, την περιστασιακή παρουσία ενός φωτορεπόρτερ προκειμένου να καταγράφει στιγμιότυπα της επικής περιπέτειας.
Ομολογούμε ότι ένας από τους λόγους που μας παρεκίνησε να την δούμε, εκτός από το ότι είναι πράγματι ενδιαφέρουσα, η προβαλλόμενη κόπια είναι ποιοτική και σε πολύ καλή απόδοση στα ελληνικά, ήταν ότι αγνοούσαμε πλήρως πως στην Αυστραλία υπάρχουν καμήλες.
Αναζητώντας σχετικές πληροφορίες βρήκαμε ότι στις αρχές του 19ου αιώνα έγινε εκτεταμένη εισαγωγή καμήλων, από την Αραβία, την Ινδία και το Αφγανιστάν, ως ζώων που θα μπορούσαν να συμβάλουν στις αντίξοες συνθήκες τις ερήμου, στις μεταφορές και στα βαρέα κατασκευαστικά έργα που απαιτούσε ο εποικισμός των Κεντρικών και Δυτικών περιοχών της ηπείρου. Μετά την έλευση όμως του κινητήρα εσωτερικής καύσης βαθμιαία εγκαταλείπονταν από τους ιδιοκτήτες τους, ώστε σήμερα, ελλείψει ανταγωνιστή, τα δύο είδη καμήλας (δρομάδες και βακτριανές) να συγκροτούν τον μεγαλύτερο ελεύθερο πληθυσμό καμήλων παγκοσμίως (750.000)!
Ο ανεξέλεγκτος αυτός πληθυσμός έχει καταστεί μια σημαντική περιβαλλοντική απειλή, διότι απομυζά τους φυσικούς πόρους (φυτά και νερό) κατά τη διάρκεια των ξηρών μηνών και καταστρέφει τις τεχνητές υποδομές (βρύσες, αντλιοστάσια, φράκτες), ώστε η Αυστραλιανή κυβέρνηση να έχει αναπτύξει προγράμματα για τον περιορισμό του.
Δείτε όμως την ταινία. Θα σας αρέσει.
Η μονογραφία για τις Παραδεισίδες, εκδόθηκε το 1873 από τον Daniel Giraud Elliot, Αμερικανό ζωολόγο και φυσιοδίφη, ο οποίος ταξείδεψε στην Ευρώπη και την Ασία για να καταγράψει και να ταξινομήσει ζωικά είδη, κυρίως πτηνά, που τα μελετούσε τόσο από τα δείγματα των συλλογών των μουσείων Φυσικής Ιστορίας, όσο και από επιτόπια έρευνα στο πεδίο.
Η αγάπη του συγγραφέα του για τη Φυσική Ιστορία τον ώθησε να εκδώσει εκτός από το βιβλίο αυτό μια σειρά έγχρωμων βιβλίων μεγάλου μεγέθους για τα πτηνά και τα θηλαστικά, που συνέγραψε ο ίδιος και φιλοτέχνησαν, κατά παραγγελία του, οι καλύτεροι εικονογράφοι της εποχής του. Το δαπανηρό αυτό βιβλίο, εξαιτίας του μεγάλου μεγέθους του, των έγχρωμων λιθογραφιών του και της ποιότητας εκτύπωσής του, χρηματοδοτήθηκε κατά ένα μεγάλο μέρος από τον ίδιο, αλλά και από τους συνδρομητές, στους οποίους συμπεριλαμβάνονταν βιβλιοθήκες επιστημονικών ινστιτούτων, όπως επίσης τραπεζίτες, βαρώνοι, κόμητες και δούκες.
Η συστηματική κατάταξη και οι ακριβείς περιγραφές των πτηνών που έκανε ο Elliot συνοδεύονται από 36 έγχρωμες λιθογραφίες τις οποίες επιμελήθηκαν οι Joseph Wolf και Joseph Smit, ενώ την εκτύπωση ανέλαβε ο φημισμένος λονδρέζικος εκδοτικός οίκος των αδελφών Μ.& Ν. Hanhart.
Αξίζει να αναφερθεί ότι ο συγγραφέας αφιέρωσε το βιβλίο στον Alfred Wallace γράφοντας:
Απολαύστε λοιπόν μερικές από τις 36 λιθογραφίες που έχουμε αναρτήσει και εστιάστε στους λαμπρούς, αλλά ρεαλιστικούς κυματιστούς χρωματισμούς του πτερώματος, που απέδωσε η μαστοριά των ζωγράφων και του τυπογράφου, και λάβετε υπόψη πως το έργο αυτό θεωρείται ως ένας από τους ιστορικούς σταθμούς της με τους οποίους η τέχνη της απεικόνισης της άγριας ζωής συνδέθηκε αναπόσπαστα με την επιστήμη.
H πρόσβαση στο σημαντικό αυτό έργο από εδώ.
Στο τεύχος του National Geographic του Μαρτίου του 1955, την προσοχή μας τράβηξε ένας πίνακας στον οποίο το κεντρικό θέμα του, ένας φλεγόμενος λειμώνας, πλαισιωνόταν από εικόνες γηγενών Αμερικανών (Ινδιάνων) και ζώων (λύκοι και αντιλόπες) τα οποία προσπαθούσαν να διαφύγουν.
Το ενδιαφέρον μας έγινε ακόμη μεγαλύτερο όταν διαβάζοντας τη λεζάντα της εικόνας-που μας πληροφορούσε για τις εσκεμμένες φωτιές τις οποίες έβαζαν οι Ινδιάνοι στα εδάφη τους-θυμηθήκαμε πως ο αείμνηστος καθηγητής Νίκος Μάργαρης, συχνά αναφερόταν στην αξιοποίηση της ελεγχόμενης φωτιάς από τους γηγενείς Αμερικανούς, ως μεθόδου διαχείρισης των οικοσυστημάτων.
Και πράγματι οι διαφορετικές φυλές των Ινδιάνων έκαιγαν ανά τακτά χρονικά διαστήματα δάση, των εδαφών τους, ώστε να αποτραπεί η συσσώρευση ξερής οργανικής ύλης που θα καθιστούσε μια τυχαία πυρκαγιά καταστροφική, όπως επίσης και λιβάδια, προκειμένου να αυξήσουν τη βιοποικιλότητά τους από την οποία εξαρτάτο η επιβίωσή τους, εκμεταλλευόμενοι το φαινόμενο: επίδραση οριογραμμής, (οι πληθυσμοί και οι βιοκοινότητες που βρίσκονται στη μεσόφαση δύο γειτονικών ενδιαιτημάτων, αλληλοεπηρεάζονται, ώστε να προκύψει αύξηση της βιοποικιλότητάς τους).
Ανασκαλεύοντας περαιτέρω το τεύχος του περιοδικού μας περίμενε μια δεύτερη έκπληξη. Ο πίνακας αυτός, αλλά και άλλοι που είχαν συμπεριληφθεί, ήταν δημιουργήματα μιας γενιάς Αμερικανών γηγενών καλλιτεχνών οι οποίοι είχαν εκπαιδευθεί σε ένα σχολείο το οποίο ίδρυσε τη δεκαετία του 1930 στη Santa Fe, μια εμπνευσμένη δασκάλα καλλιτεχνικών, η Dorothy Dunn, προκειμένου να συμβάλει στην καλλιέργεια της ινδιάνικης καλλιτεχνικής κληρονομιάς και να παράσχει ένα μέσο βιοπορισμού, στους τοπικούς καλλιτέχνες.
Όπως μπορείτε να διαπιστώσετε οι πίνακες, που αντλούν τα θέματά τους από την καθημερινότητα των ινδιάνικων φυλών όπως είχε διασωθεί στη συλλογική μνήμη τους, παρουσιάζουν έναν πολύχρωμο, χαρούμενο και αναπόσπαστα συνδεδεμένο με το φυσικό περιβάλλον του πολιτισμό. Όλες οι εικόνες υπακούουν σε μια τεχνοτροπία που έχει ονομαστεί επίπεδη, εξαιτίας της έλλειψης προοπτικής και σκιάσεων.
Δεν έπρεπε να αψηφήσουν μόνο την αυστηρή σύσταση του φιλολόγου, που τους απέτρεπε να δουν την «χαζοαμερικάνικη ταινία κινουμένων σχεδίων». Έπρεπε και να μαζέψουν δραχμή, δραχμή τα χρήματα του εισιτηρίου για να βρεθούν επιτέλους αυτό το σαββατόβραδο του 1969 απέναντι από την οθόνη του κινηματογράφου, που είχε αρχίσει ήδη να μαγεύει τους ίδιους, αλλά και την γκρίζα εφηβεία της γενιάς τους, με τα έγχρωμα σχέδια του Disney και με μια μουσική επένδυση, που όμοιά της δεν είχαν ακούσει ποτέ πριν.
Η ταινία ήταν η Φαντασία και η εκδοχή που εκτυλισσόταν στην οθόνη ήταν η 6η από μια σειρά διαδοχικών εκδοχών της, μέσα από τις οποίες ανεδείχθη ως μια από τις δημοφιλέστερες ταινίες κινουμένων σχεδίων και ως ένα σημαντικό δείγμα συνέργειας της τέχνης του κινηματογράφου και της επιστήμης. Η Φαντασία, που βγήκε στις κινηματογραφικές αίθουσες το 1940, αποτελείται από 8 μέρη, όλα επενδεδυμένα μουσικά με έργα του κλασσικού ρεπερτορίου (Johann Sebastian Bach, Pyotr Ilyich Tchaikovsky, Franz Schubert, Ludwig van Beethoven, Mussorgsky) από τα οποία ένα, που είναι το μεγαλύτερο σε διάρκεια, συνετέθη το 1913 από τον Igor Stravinsky και έφερε τον τίτλο: Η Ιεροτελεστία της Άνοιξης.
Αυτό λοιπόν το έργο, επέλεξε ο Walt Disney για να επενδύσει μουσικά το 4ο μέρος της ταινίας τους, που παρουσίαζε κάτι πρωτόγνωρο στα μάτια των θεατών· τη δημιουργία των πλανητών, την εμφάνιση της ζωής στη Γη, την εξέλιξή της και την ακμή και το τέλος της εποχής των δεινοσαύρων. Και για να εξασφαλίσει την επιστημονική ακρίβεια, προσέφυγε στις υπηρεσίες δύο επιστημόνων. Του Edwin Hubble, του αστρονόμου που πιστώνεται την ανακάλυψη πως το Σύμπαν διαστέλλεται και του Julian Huxley, του βιολόγου, που συνέβαλε στην ανάπτυξη της Συνθετικής Θεωρίας με την οποία η εξελικτική βιολογία απέκτησε μια νέα πνοή.
Και πράγματι το 4ο μέρος της ταινίας, στον αρχικό του σχεδιασμό συμπεριελάμβανε στην ακολουθία των δραματικών γεγονότων που συνέβησαν στον πλανήτη την εξέλιξη των θηλαστικών και την θριαμβική έλευση του ανθρώπου και του πολιτισμού του. Ο Disney όμως που απεδείχθη τόσο διορατικός, όταν προσέθετε στην ταινία του σύγχρονα στοιχεία της επιστημονικής έρευνας από την Αστρονομία και την Εξελικτική Βιολογία, δήλιασε μπροστά στο ενδεχόμενο μια πολυέξοδη παραγωγή να οδηγηθεί σε οικονομικό ναυάγιο, εξαιτίας του μποϋκοτάζ με το οποίο θα την αντιμετώπιζαν οι δημιουργιστές.
Έτσι ζήτησε να απαλειφθεί από την ταινία η εξέλιξη του ανθρώπου, αλλά και η δημιουργία του πρώτου εμβίου όντος από την άβια ύλη. Και χωρίς όμως αυτά τα σημαντικά γεγονότα το μήνυμα της εξέλιξης που εξέπεμπε η ταινία ήταν τόσο σαφές, ώστε το συγκεκριμένο απόσπασμά της να ενταχθεί στο εκπαιδευτικό εποπτικό υλικό για την προώθηση της ιδέας της εξέλιξης στα Αμερικανικά σχολεία για πολλές δεκαετίες.
Δείτε λοιπόν τα αποσπάσματα της ταινίας που βρήκαμε στο διαδίκτυο, χαρείτε τη μουσική της και τις σκηνές που παρουσιάζουν τη μετάβαση από τον Γαλαξία στον ηφαιστειώδη πλανήτη, την εμφάνιση της ζωής στην αρχέγονη θάλασσα, τις δραματικές προσπάθειές της να αναπαραχθεί και να επιβιώσει, την εμφάνιση των ψαριών, την έλευση της ζωής στην ξηρά και τέλος την ακμή και την εξάλειψη των μεγαλειωδών δεινοσαύρων, που μόνο σε αυτούς η ταινία αφιερώνει ένα μεγάλο μέρος και περισσότερους από 20 χαρακτήρες κινουμένων σχεδίων, έναν για κάθε ξεχωριστό είδος τους.
Για την σύνταξη του άρθρου αξιοποιήθηκαν οι ακόλουθες πηγές:
Ήταν γοητευτική όπως όλες οι ψευδοεπιστήμες άλλωστε. Στηριζόταν επίσης σε βάσιμες παραδοχές, εξαιτίας όμως των επεκτάσεών τους, που δεν επιδέχονταν πειραματική επιβεβαίωση ή διάψευση, έχει τοποθετηθεί οριστικά και αμετάκλητα εκτός του χώρου της επιστήμης.
Ο λόγος λοιπόν για τη φρενολογία, ένα κράμα νευροανατομίας-στις απαρχές της- και ηθικής φιλοσοφίας με το οποίο ο ιδρυτής της, ο Βιεννέζος γιατρός Franz Joseph Gall, συσχέτιζε καθορισμένες περιοχές του εγκεφάλου με συγκεκριμένες συμπεριφορές και χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ανθρώπου.
Η φρενολογία στην εποχή της ακμής της, στα μέσα δηλαδή του 19ου αιώνα, διαδόθηκε στην Ευρώπη και στην Αμερική, απέκτησε ένθερμους οπαδούς, όπως ο Alfred Russel Wallace και ο Thomas Edison, και αναπτύχθηκε σε επιμέρους κλάδους, όπως η φυσιογνωμική, η ανθρωπομετρία και η κρανιομετρία. Οι κλάδοι αυτοί στηριζόμενοι στη δοξασία ότι το σχήμα του κρανίου, αντανακλά το σχήμα του εγκεφάλου που προστατεύει-όπως το σχήμα των γαντιών παίρνει το σχήμα των χεριών που τα φορούν- αποπειράθηκαν με μετρήσεις διαφόρων φυσικών χαρακτηριστικών του κρανίου και του προσώπου, να αποκαλύψουν την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα των ανθρώπων.
Ένα τέτοιο λοιπόν βιβλίο φρενολογίας ήταν αυτό που εκδόθηκε το 1910 με τίτλο: Heads, faces, types, races και συγγραφέας του οποίου ήταν ο Victor Gabriel Rocine. Το βιβλίο, του οποίου τη διεύθυνση παραθέτουμε εδώ, περιείχε πολυάριθμες εικόνες, που από μόνες τους είναι εύγλωττες. Η μορφή του μετώπου, το σχήμα του προσώπου, της μύτης, των αυτιών, όλα έχουν να πουν κάτι, οπωσδήποτε διασκεδαστικό, αλλά επιστημονικά αφελές, για την ιδιοσυγκρασία του κατόχου τους, τα ταλέντα του, τη ροπή του στην εγκληματικότητα κ.ά.
Η άνοιξη έχει πάρει τις στρατηγικές θέσεις της και τα τελευταία υπολείμματα ενός μακρού και δύσκολου χειμώνα τρέπονται, το ένα μετά το άλλο, σε φυγή…
Ας υποδεχτούμε λοιπόν την ευφρόσυνη εαρινή επίθεση με έναν πίνακα και μερικά χαϊκού του Ιssa για την sakura, δηλαδή την ανθισμένη κερασιά με την οποία η γιαπωνέζικη παράδοση καλωσορίζει την άνοιξη, αλλά υπενθυμίζει ταυτόχρονα, το εφήμερο του κόσμου και της ύπαρξής μας.
Χαίρετε άνθη της κερασιάς· προς τι όμως η τόση βιασύνη να σκορπίσετε τα πέταλά σας; (1810)
Τα άνθη της κερασιάς πέφτουν. Ένα αηδόνι κελαηδά· αλλά εγώ λυπάμαι (1808)
Το σακούλι μου άδειασε από ρύζι. Όμως οι κερασιές ανθίζουν. (1805)
Άνθη της κερασιάς. Πρόσκαιροι κάτοικοι αυτού του κόσμου (1810)
Στην σκιά των ανθισμένων κερασιών, κανείς δεν είναι απόλυτα ξένος. (1819)
Νυχτερινά άνθη της κερασιάς. Αιθέριες δέσποινες που ζείτε ανάμεσά μας. (1820)
Χωρίς να λυπάστε πέφτετε και σκορπίζεστε. Άνθη της κερασιάς. (1821)
Άνθη της κερασιάς. Αν ήμουν είκοσι χρόνια νεώτερος…
Άνθη της κερασιάς. Όμορφες γυναίκες του Κυότο με τα μάγουλά σας τυλιγμένα σε εσάρπες. (1823)
Υφέρπον το βουνό αναδύεται. Ανάμεσα από τα άνθη της κερασιάς.
