"Δεν θα δεις ποτέ πραγματικά ένα φυτό, παρά μόνο αν το ζωγραφίσεις" -Johann Wolfgang von Goethe
Αρκετά χρόνια πριν οι ισχυροί υπολογιστές και τα γραφιστικά προγράμματά τους παραγάγουν απεικονίσεις της πολύπλοκης στερεοδιάταξης των μακρομορίων, ένας καλλιτέχνης με σπουδές στην αρχιτεκτονική φιλοτέχνησε, συνεργαζόμενος με βιολόγους, βιοχημικούς και χημικούς ερευνητές, μια εκπληκτική σειρά… Περισσότερα
Mπορεί να αγνοούσαμε ποιος ήταν ο καλλιτέχνης που βρισκόταν πίσω από τις ξυλογραφίες που κοσμούσαν τα βιβλία του Ιουλίου Βερν στις παλιές πανόδετες εκδόσεις του εκδοτικού οίκου Αστέρας. Όμως οι εικόνες του αιχμαλώτιζαν το βλέμμα… Περισσότερα
Το βιβλίο που επιλέξαμε να παρουσιάσουμε αποτελεί «αναδιατύπωση» ενός βιβλίου του 19ου αιώνα που έφερε τον τίτλο: «Εντομολογικές αναμνήσεις» και συγγραφέας του ήταν ο φημισμένος Γάλλος εντομολόγος Jean-Henri Fabre, τον οποίο ο Κάρολος Δαρβίνος είχε… Περισσότερα
Το 1903 εκδόθηκε ένα επτάτομο έργο με εικόνες που είχε φιλοτεχνήσει ο Kōno Bairei, ένας σημαντικός καλλιτέχνης της τεχνικής Ukiyo-e, και έφερε τον τίτλο: Bairei Gakan, δηλαδή: Καθρέπτης των εικόνων του Bairei. Το έργο περιελάμβανε ξυλογραφίες ζώων φυτών και ανθρώπων σε διάφορες εποχές του χρόνου. Στις ξυλογραφίες αυτές που είναι αντιπροσωπευτικές της τεχνικής Ukiyo-e δηλαδή της τεχνικής «του επιπλέοντος κόσμου», εικονογραφείται η χαρά του καθημερινού βίου στην εξοχή και στην πόλη, ταυτόχρονα όμως υπενθυμίζεται η φευγαλέα φύση των απολαύσεων του επίγειου κόσμου.
Ρίξετε λοιπόν μια ματιά στις εικόνες που έχουμε αναρτήσει και λάβετε υπόψη πως οι λιγοστές ντελικάτες γραμμές τους και η χάρη με την οποία εικονογραφούν κάθε θέμα, οφείλεται στη συνέργεια τριών καλλιτεχνών. Φυσικά του ζωγράφου που τις ζωγράφισε, του ξυλογράφου που τις σκάλισε στο ξύλο, αλλά και του τυπογράφου που τις μετέφερε έγχρωμες, στο εκτυπωμένο χαρτί.
Στη σελίδα αρέσει να διερευνά τις πολλές περιπτώσεις στις οποίες το σύνορο ανάμεσα στην Τέχνη και στην Επιστήμη γίνεται τόσο λεπτό, ώστε να είναι αδιόρατο. Σε μια λοιπόν από τις προς τούτο αναζητήσεις μας, ανακαλύψαμε ένα βιβλίο που εκδόθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα (1921) στο οποίο ο ζωγράφος, συγγραφέας του, ο Edward Clifford συμβουλεύει τους νεαρούς σκιτσογράφους και τους ζωγράφους, πώς να ζωγραφίζουν τα δένδρα.
Πρώτα λοιπόν θα παραθέσουμε ένα τμήμα του προλόγου του βιβλίου στο οποίο ο καλός ζωγράφος παροτρύνει τους νέους καλλιτέχνες να μελετούν την ανατομία των δένδρων, πριν καταπιαστούν με τη ζωγραφική τους και ύστερα, μερικά αντιπροσωπευτικά δείγματα των εικόνων του βιβλίου.
O νεαρός τοπιογράφος έχει την τάση να περιορίζει τις σπουδές του, αν έχει κάνει τέτοιες, στη μελέτη της επίδρασης του φωτός και του χρώματος καθώς και της σύνθεσης. Η ανατομία και η κατασκευή των αντικειμένων που ζωγραφίζει συχνά παραλείπονται. Πολύ συχνά ξεχνά ότι τα κτίρια, τα δένδρα και τα πετρώματα σχηματίζονται βάσει σταθερών αρχών και διέπονται από καθορισμένους νόμους στη σχέση μεταξύ τους. Το αποτέλεσμα είναι πως σε όλους σχεδόν τους πίνακες των εκθέσεων βλέπει κανείς κτίρια απίθανων αρχιτεκτονικών συνθέσεων, πέτρες που είναι ξένες ως προς το περιβάλλον τους, και δένδρα που είτε δεν αναγνωρίζονται, είτε αναπτύσσονται κάτω από αφύσικες συνθήκες.
Ο σκιτσογράφος γνωρίζει πως οι ανακρίβειες στα σχέδια εύκολα θα ανακαλυφθούν και θα επικριθούν. Ο τοπιογράφος γνωρίζει ότι η άγνοια για τη μορφή των δένδρων, θα οδηγήσει στη δημιουργία κακαίσθητων πινάκων που θα αποδοκιμαστούν. Για τους λόγους αυτούς ο πρώτος προσφεύγει στη μελέτη της ανατομίας των δένδρων και ο δεύτερος αντλεί πολύτιμη βοήθεια από την αρχιτεκτονική, τη γεωλογία και τη βοτανική…
Ο σύνδεσμος προς το όμορφο βιβλίο από εδώ
Στην αντίληψή μας υπέπεσε ένα παιδικό βιβλίο για τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος που εκδόθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα (1887). Το βιβλίο τιτλοφορείται: Health lessons, a primary book και αν το παρουσιάζουμε, είναι διότι … παρά τους αιώνες που μας χωρίζουν από την έκδοσή του-και φυσικά τις νέες γνώσεις και τις νέες προσεγγίσεις στα ζητήματα διδακτικής που έχουν προστεθεί- είναι διδακτικό, διασκεδαστικό και μπορεί να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για όσους διδάσκουν μαθήματα βιολογίας σε παιδιά ή γράφουν βιβλία γι΄αυτά.
Συγγραφέας του ήταν ο Jerome Walker, ιατρός λέκτορας του Κολλεγίου Υγιεινής του Long Island και σύμβουλος επί θεμάτων υγιεινής, σχολείων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης.
Στο βιβλίο ο συγγραφέας αποπειράθηκε να θίξει αντικείμενα που σχετίζονται με τη διατήρηση της υγείας, με έναν απολαυστικό, αλλά αξιόπιστο τρόπο, που όπως γράφει στον πρόλογο δεν στηρίζεται στις συνηθισμένες μεθόδους. Και πράγματι από το πρώτο κεφάλαιό του επιχειρεί να πείσει τους μικρούς μαθητές για την ανάγκη να γνωρίζουν πώς λειτουργεί το σώμα τους, συγκρίνοντας αυτά που δεν μπορεί να κάνει ένα σκιάχτρο ή ένας χιονάνθρωπος σε σχέση με αυτά που μπορεί να κάνει ένας άνθρωπος.
Στα επόμενα κεφάλαια το βιβλίο καταπιάνεται με την παρουσίαση βασικών αναγκών του ανθρώπου, όπως η πρόσληψη τροφής, η αναπνοή, η διαρκής επισκευή των φθορών που υφίσταται στο πέρασμα του χρόνου το ανθρώπινο σώμα κ.ά., συνδέοντάς τις με τη δομή και τη λειτουργία των οργάνων που τις ικανοποιούν.
Οι εικόνες που συνοδεύουν το βιβλίο μπορεί να μην είναι γραφιστικά αριστουργήματα, εξαιρουμένων μερικών λιθογραφιών που είναι εξαιρετικές. Όμως συνδέονται με το κείμενο, βοηθούν τον μικρό μαθητή να εμπεδώσει και να απομνημονεύσει τις γνώσεις που προσλαμβάνει και σε μερικές περιπτώσεις δείχνουν με απλοποιημένο, και μηχανικό, αλλά ακριβή τρόπο, το πώς είναι δομημένο ένα όργανο ή πώς επιτελείται μια λειτουργία.
Ξεφυλλίστε λοιπόν αυτό το παλαιό αλλά ακόμη γοητευτικό βιβλίο από τον σύνδεσμο που παρέχουμε εδώ.
Το 1863, δηλαδή πέντε χρόνια μετά την ανακοίνωση της Εξελικτικής Θεωρίας από τους Δαρβίνο και Γουάλλας και 4 χρόνια μετά την έκδοση της πολύκροτης «Προέλευσης των Ειδών διά της Φυσικής Επιλογής» ο Thomas Henry Huxley, o μαχητικός υπερασπιστής των ιδεών του Δαρβίνου, εξέδωσε το πρώτο βιβλίο που εκδόθηκε ποτέ, με αντικείμενο την Εξέλιξη του Ανθρώπου, το οποίο έφερε τον τίτλο: Αποδείξεις για τη θέση του Ανθρώπου στη Φύση.
Το βιβλίο που αποτελούσε συγκέντρωση των διαλέξεων τις οποίες είχε δώσει το «Μπουλντόγκ του Δαρβίνου», από το 1860, ως το 1862, εξηγούσε γιατί ο άνθρωπος αποτελεί ένα ζωικό είδος και πρότεινε την τολμηρή ιδέα πως η Εξέλιξη μπορεί να εφαρμοστεί και σε αυτόν, όπως και στους υπόλοιπους οργανισμούς.
Στις σελίδες του παρέχεται ένα πλήθος στοιχείων, από τις συγκρίσεις της ανατομίας του ανθρώπου, του χιμπαντζή, του γορίλλα με την ανατομία των απολιθωμένων μορφών ανθρωποειδών, με τα οποία αποδεικνύεται ότι αυτά τα είδη σύγχρονων πρωτευόντων αποτελούν παρακλάδια του ίδιου εξελικτικού κλάδου, έχουν δηλαδή κοινό πρόγονο.
Αξίζει να σημειωθεί πρώτον, πως πολλές από τις αποδείξεις αυτές διατηρούν την ισχύ τους ως σήμερα και δεύτερον πως το βιβλίο αυτό εκδόθηκε 8 χρόνια πριν ο Κάρολος Δαρβίνος, ξεπερνώντας τους δισταγμούς του, για την προέλευση του Ανθρώπου, εκδώσει το 1871 την «Προέλευση του Ανθρώπου και επιλογή σε σχέση με το Φύλο«.
Παραθέτουμε λοιπόν τον σύνδεσμο προς την ιστορική αυτή έκδοση, από εδώ και αναρτούμε μερικές από τις εικόνες που τη συνοδεύουν.
Σε μια από τις άσκοπες περιηγήσεις μας στο διαδίκτυο πέσαμε πάνω σε αυτήν τη μικρή και εξαιρετική ταινία του 1965 που γυρίστηκε για λογαριασμό του National Geographic και παρουσιάζει την εργασία της 26χρονης τότε Jane Goodall, με τους χιμπαντζήδες στα βουνά της Τανζανίας.
Με την εργασία αυτή, που διαρκεί για περισσότερα από 50 χρόνια η πρωτευοντολόγος Goodall απέδειξε πως η κατανόηση της συμπεριφοράς αυτών των συγγενικών πρωτευόντων, μπορεί να συμβάλλει στην κατανόηση της συμπεριφοράς του ίδιου του ανθρώπου.
Στο φιλμ, μετά μια μικρή εισαγωγή στην οποία παρουσιάζεται η ικανότητα των χιμπαντζήδων να εκπαιδεύονται, ακολουθούν, η αφήγηση της Goodall για την άφιξή της στις όχθες της Τανγκανίκα, πλάνα από την εγκατάσταση της ομάδας της στα βουνά της λίμνης και φυσικά πλάνα από την εργασία της στο πεδίο.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να δείτε την ταινία.
Πρώτον διότι είναι όμορφα γυρισμένη, με εκείνο το είδος «ντοκουμενταρίστικης» αισθητικής, που γοητεύει και διδάσκει, χωρίς τη χρήση ειδικών εφέ. Δεύτερον, διότι αφηγητής στην ταινία είναι ο Οrson Welles και τρίτον και σημαντικότερο, διότι μπορεί να εμφυσήσει στα παιδιά ή τους μαθητές σας την αγάπη για τη μελέτη της Φύσης, αλλά και το πώς το πάθος για την έρευνα, μπόρεσε να καταστήσει μια, ως τότε, ανεκπαίδευτη αλλά θαρραλέα Αγγλιδούλα, σε μια από τις σημαντικές επιστήμονες του καιρού μας.
O Walter Crane (1845-1915), ήταν ένας Άγγλος εικονογράφος που αν και γνωστός κυρίως για τις εικονογραφήσεις παιδικών βιβλίων, επηρέασε την διακοσμητική τέχνη του καιρού του, ως εκπρόσωπος του καλλιτεχνικού κινήματος Art Nouveau στη Βρετανία.
Οι εικόνες του, που χαρακτηρίζονται από ζωντάνια και φωτεινά χρώματα, είναι ποιητικές, εκπλήττουν με την ευφάνταστη και συχνά σουρεαλιστική σύλληψή τους και είναι επηρεασμένες από την εργασία των χαρακτών του μεσαίωνα, αλλά και την γιαπωνέζικη τέχνη, με τις κομψές γραμμές, την απουσία προοπτικής και την άφθονη αξιοποίηση διακοσμητικών στοιχείων.
Μεταξύ των βιβλίων που εικονογράφησε εξέχουσα θέση κατέχει η Flora Fantasy in an old English garden (η Ανθική Φαντασία σε έναν παλαιό Αγγλικό κήπο) που εκδόθηκε το 1899.
Στις εικόνες του βιβλίου αυτού- ένα από τα 50 βιβλία για παιδιά που δημοσίευσε- παρουσιάζονται τα φυτά που μπορεί να συναντήσει κανείς σε έναν αγγλικό κήπο, συνοδευμένα από μικρά ποιήματα που είχε συγγράψει ο ίδιος.
Το βιβλίο αρχίζει με την εικόνα του ίδιου του καλλιτέχνη να ακουμπά στον κορμό ενός δένδρου ονειρευόμενος «έναν παλιό εγγλέζικο κήπο, στον οποίο τα φυτά έχουν ονόματα ανθρώπων και μοιάζουν με ιππότες και αρχόντισσες»
συνεχίζει με την εικόνα μιας νεράιδας, που τον καλωσορίζει στον φανταστικό κήπο που πρόκειται να περιηγηθεί,
και τελειώνει με την εικόνα των δυό τους να πίνουν ευχόμενοι μια επόμενη χαρούμενη συνάντηση.
