"Δεν θα δεις ποτέ πραγματικά ένα φυτό, παρά μόνο αν το ζωγραφίσεις" -Johann Wolfgang von Goethe
Το 1903 εκδόθηκε ένα επτάτομο έργο με εικόνες που είχε φιλοτεχνήσει ο Kōno Bairei, ένας σημαντικός καλλιτέχνης της τεχνικής Ukiyo-e, και έφερε τον τίτλο: Bairei Gakan, δηλαδή: Καθρέπτης των εικόνων του Bairei. Το έργο περιελάμβανε ξυλογραφίες ζώων… Περισσότερα
Στη σελίδα αρέσει να διερευνά τις πολλές περιπτώσεις στις οποίες το σύνορο ανάμεσα στην Τέχνη και στην Επιστήμη γίνεται τόσο λεπτό, ώστε να είναι αδιόρατο. Σε μια λοιπόν από τις προς τούτο αναζητήσεις μας, ανακαλύψαμε… Περισσότερα
Στην αντίληψή μας υπέπεσε ένα παιδικό βιβλίο για τη λειτουργία του ανθρώπινου σώματος που εκδόθηκε στα τέλη του 19ου αιώνα (1887). Το βιβλίο τιτλοφορείται: Health lessons, a primary book και αν το παρουσιάζουμε, είναι διότι… Περισσότερα
Το 1863, δηλαδή πέντε χρόνια μετά την ανακοίνωση της Εξελικτικής Θεωρίας από τους Δαρβίνο και Γουάλλας και 4 χρόνια μετά την έκδοση της πολύκροτης «Προέλευσης των Ειδών διά της Φυσικής Επιλογής» ο Thomas Henry Huxley, o μαχητικός υπερασπιστής των ιδεών του Δαρβίνου, εξέδωσε το πρώτο βιβλίο που εκδόθηκε ποτέ, με αντικείμενο την Εξέλιξη του Ανθρώπου, το οποίο έφερε τον τίτλο: Αποδείξεις για τη θέση του Ανθρώπου στη Φύση.
Το βιβλίο που αποτελούσε συγκέντρωση των διαλέξεων τις οποίες είχε δώσει το «Μπουλντόγκ του Δαρβίνου», από το 1860, ως το 1862, εξηγούσε γιατί ο άνθρωπος αποτελεί ένα ζωικό είδος και πρότεινε την τολμηρή ιδέα πως η Εξέλιξη μπορεί να εφαρμοστεί και σε αυτόν, όπως και στους υπόλοιπους οργανισμούς.
Στις σελίδες του παρέχεται ένα πλήθος στοιχείων, από τις συγκρίσεις της ανατομίας του ανθρώπου, του χιμπαντζή, του γορίλλα με την ανατομία των απολιθωμένων μορφών ανθρωποειδών, με τα οποία αποδεικνύεται ότι αυτά τα είδη σύγχρονων πρωτευόντων αποτελούν παρακλάδια του ίδιου εξελικτικού κλάδου, έχουν δηλαδή κοινό πρόγονο.
Αξίζει να σημειωθεί πρώτον, πως πολλές από τις αποδείξεις αυτές διατηρούν την ισχύ τους ως σήμερα και δεύτερον πως το βιβλίο αυτό εκδόθηκε 8 χρόνια πριν ο Κάρολος Δαρβίνος, ξεπερνώντας τους δισταγμούς του, για την προέλευση του Ανθρώπου, εκδώσει το 1871 την «Προέλευση του Ανθρώπου και επιλογή σε σχέση με το Φύλο«.
Παραθέτουμε λοιπόν τον σύνδεσμο προς την ιστορική αυτή έκδοση, από εδώ και αναρτούμε μερικές από τις εικόνες που τη συνοδεύουν.
Σε μια από τις άσκοπες περιηγήσεις μας στο διαδίκτυο πέσαμε πάνω σε αυτήν τη μικρή και εξαιρετική ταινία του 1965 που γυρίστηκε για λογαριασμό του National Geographic και παρουσιάζει την εργασία της 26χρονης τότε Jane Goodall, με τους χιμπαντζήδες στα βουνά της Τανζανίας.
Με την εργασία αυτή, που διαρκεί για περισσότερα από 50 χρόνια η πρωτευοντολόγος Goodall απέδειξε πως η κατανόηση της συμπεριφοράς αυτών των συγγενικών πρωτευόντων, μπορεί να συμβάλλει στην κατανόηση της συμπεριφοράς του ίδιου του ανθρώπου.
Στο φιλμ, μετά μια μικρή εισαγωγή στην οποία παρουσιάζεται η ικανότητα των χιμπαντζήδων να εκπαιδεύονται, ακολουθούν, η αφήγηση της Goodall για την άφιξή της στις όχθες της Τανγκανίκα, πλάνα από την εγκατάσταση της ομάδας της στα βουνά της λίμνης και φυσικά πλάνα από την εργασία της στο πεδίο.
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για να δείτε την ταινία.
Πρώτον διότι είναι όμορφα γυρισμένη, με εκείνο το είδος «ντοκουμενταρίστικης» αισθητικής, που γοητεύει και διδάσκει, χωρίς τη χρήση ειδικών εφέ. Δεύτερον, διότι αφηγητής στην ταινία είναι ο Οrson Welles και τρίτον και σημαντικότερο, διότι μπορεί να εμφυσήσει στα παιδιά ή τους μαθητές σας την αγάπη για τη μελέτη της Φύσης, αλλά και το πώς το πάθος για την έρευνα, μπόρεσε να καταστήσει μια, ως τότε, ανεκπαίδευτη αλλά θαρραλέα Αγγλιδούλα, σε μια από τις σημαντικές επιστήμονες του καιρού μας.
O Walter Crane (1845-1915), ήταν ένας Άγγλος εικονογράφος που αν και γνωστός κυρίως για τις εικονογραφήσεις παιδικών βιβλίων, επηρέασε την διακοσμητική τέχνη του καιρού του, ως εκπρόσωπος του καλλιτεχνικού κινήματος Art Nouveau στη Βρετανία.
Οι εικόνες του, που χαρακτηρίζονται από ζωντάνια και φωτεινά χρώματα, είναι ποιητικές, εκπλήττουν με την ευφάνταστη και συχνά σουρεαλιστική σύλληψή τους και είναι επηρεασμένες από την εργασία των χαρακτών του μεσαίωνα, αλλά και την γιαπωνέζικη τέχνη, με τις κομψές γραμμές, την απουσία προοπτικής και την άφθονη αξιοποίηση διακοσμητικών στοιχείων.
Μεταξύ των βιβλίων που εικονογράφησε εξέχουσα θέση κατέχει η Flora Fantasy in an old English garden (η Ανθική Φαντασία σε έναν παλαιό Αγγλικό κήπο) που εκδόθηκε το 1899.
Στις εικόνες του βιβλίου αυτού- ένα από τα 50 βιβλία για παιδιά που δημοσίευσε- παρουσιάζονται τα φυτά που μπορεί να συναντήσει κανείς σε έναν αγγλικό κήπο, συνοδευμένα από μικρά ποιήματα που είχε συγγράψει ο ίδιος.
Το βιβλίο αρχίζει με την εικόνα του ίδιου του καλλιτέχνη να ακουμπά στον κορμό ενός δένδρου ονειρευόμενος «έναν παλιό εγγλέζικο κήπο, στον οποίο τα φυτά έχουν ονόματα ανθρώπων και μοιάζουν με ιππότες και αρχόντισσες»
συνεχίζει με την εικόνα μιας νεράιδας, που τον καλωσορίζει στον φανταστικό κήπο που πρόκειται να περιηγηθεί,
και τελειώνει με την εικόνα των δυό τους να πίνουν ευχόμενοι μια επόμενη χαρούμενη συνάντηση.
Και δείτε πώς έγινε. Αναζητούσαμε πληροφορίες για την χλωρίδα της Αττικής τους περασμένους αιώνες, ώστε να δείξουμε πως τα πεύκα αποτελούν συστατικό μέρος της, και έτσι να ελαφρύνουμε κάπως την κατηγορία, ότι αυτά τα ίδια και όχι η διαχείριση που κάνουμε στο περιβάλλον της Αττικής, ευθύνονται για τις φωτιές.
Διαβάζοντας λοιπόν το βιβλίο της κ. Αικατερίνης Κουμαριανού, ΑΘΗΝΑ, η πόλη-οι άνθρωποι, πέσαμε πάνω σε μια πανέμορφη ελαιογραφία του Edward Lear, που εκτίθεται στο Μουσείο Μπενάκη. Η ελαιογραφία παρουσιάζει μια άποψη της πεδιάδας του Μαραθώνα που με βάση τον προσανατολισμό της παραλίας και του Ακρωτηρίου του Μαραθώνα, εικάζουμε ότι ο ζωγράφος την φιλοτέχνησε από το όρος Κοτρώνι που βρίσκεται βορειοδυτικά του Μαραθώνα.
Στην ελαιογραφία παρουσιάζεται μια παρέα ντόπιων που ξεκουράζεται στη ρίζα ενός βράχου. Σε πρώτο πλάνο εικονίζονται οι κομψότατες κουκουναριές της περιοχής (Pinus Pinea) με την ομπρελόσχημη κώμη τους, ενώ στο βάθος, πίσω από τις Χαλέπιες πεύκες (Pinus halepensis) διαγράφεται ο κόλπος του Μαραθώνα και το ακρωτήριό του.
Η ελαιογραφία αυτή μάς παρεκίνησε να αναζητήσουμε και άλλα έργα του Lear που να σχετίζονται με την Αττική και την Ελλάδα γενικότερα. Και βρήκαμε ένα σωρό, γιατί ο ταλαντούχος ζωγράφος, ήταν ένας ακούραστος περιηγητής. Από το 1848 ως το 1877 πραγματοποίησε πολλά ταξίδια στην Ελλάδα και απαθανάτισε σε δεκάδες πίνακές του τοπία και ιστορικούς τόπους της.
Παρουσιάζουμε λοιπόν μερικούς από τους πίνακες του Lear που απεικονίζουν τον Μαραθώνα, αλλά και άλλους που έκανε από διάφορες περιοχές της πατρίδας μας, κατά τη διάρκεια των επανειλημμένων και μακρών επισκέψεών του.
Θαυμάστε λοιπόν τα πεύκα της Αττικής, που είναι πανταχού παρόντα στους πίνακες που την απαθανάτισαν-και πώς θα μπορούσε να γίνει αλλιώς, αφού η νότια Ελλάδα (κυρίως) αποτελεί τον χώρο φυσικής εξάπλωσης του -λόγω της ανθεκτικότητάς του στην έλλειψη νερού και στις υψηλές θερμοκρασίες. Θαυμάστε όμως και τις ελιές και τα κυπαρίσσια της Κέρκυρας, όλα πανέμορφα και δοξαστικά της φυσικής ομορφιάς της πατρίδας μας.
Στη γαλλική γλώσσα η έκφραση Image d‘Épinal σημαίνει τη «μαγική εικόνα», την απλοϊκή αναπαράσταση που παρουσιάζει με ελκυστικό τρόπο μια ωραιοποιημένη πραγματικότητα.
Η έκφραση αυτή έλκει την καταγωγή της από την καλλιτεχνική παραγωγή μιας μεγάλης σειράς εικονογράφων, λιθογράφων και τυπογράφων, οι οποίοι από την έναρξη της Γαλλικής Επαναστάσεως, ως και τον 19ο αιώνα δημιούργησαν στην πόλη Επινάλ, μια σχολή λαϊκής εικονογραφίας που απεικόνιζε θρησκευτικά θέματα, θέματα παρμένα από την ιστορία του Γαλλικού έθνους, παραμύθια, στιγμιότυπα της καθημερινότητας αλλά και ζώα, φυτά, όπως επίσης και σύγχρονα τεχνολογικά επιτεύγματα.
Το χαρακτηριστικό των εικόνων που παρήγαγε η σχολή αυτή, ιδρυτής της οποίας ήταν ο εικονογράφος και τυπογράφος Jean-Charles Pellerin, ήταν τα φωτεινά, ελκυστικά χρώματα και η απλή γραμμή που έκανε κατανοητό το μήνυμα που μετέφεραν. Οι εικόνες αυτές που πωλούνταν από πλανόδιους πωλητές και γνώρισαν μεγάλη ακμή κατά τον 19ο αιώνα, επηρέασαν την γαλλική, αλλά και ευρωπαϊκή εικονογραφία, θεωρούνται αναπόσπαστο μέρος του γαλλικού εικαστικού πολιτισμού.
Παρουσιάζουμε λοιπόν μερικές από τις εικόνες της εκπληκτικής αυτής σχολής που αφορούν στον φυσικό κόσμο, παροτρύνοντας τον αναγνώστη να επισκεφθεί τους συνδέσμους που επισυνάπτουμε, για να θαυμάσει τις όμορφες ζωγραφιές, και για να πειστεί πως η κάπως απαξιωτική σύγχρονη γαλλική έκφραση, αδικεί την ομορφιά τους, τη ζωντάνια τους και το μορφωτικό περιεχόμενο που παρείχαν.
Κάποιες φορές στη Βιολογία συμβαίνει μια επιστημονικά ακριβέστατη περιγραφή ή παρατήρηση, να διατυπώνεται με τρόπο, ώστε η διαχωριστική γραμμή, ανάμεσα στην επιστήμη και στην τέχνη, να μοιάζει αδιόρατη, αν όχι πλασματική.
Διαβάστε παρακαλώ το ακόλουθο απόσπασμα που το συνέγραψε ο Anton Kerner von Marilaun, ένας σημαντικός Αυστριακός βοτανολόγος του 19ου αιώνα, για να περιγράψει την οικολογική διαδοχή και το σφρίγος της ζωής, και ίσως συμφωνήσετε:
…και τα χρόνια περνούν μέχρι μια δεύτερη γενιά φυτών να μπορέσει να αναπτυχθεί ισχυρότερη και πιο πλούσια στο προετοιμασμένο έδαφος. Το φυτικό βασίλειο όμως εργάζεται χωρίς σταματημό και επεκτείνει συνεχώς το πράσινο οικοδόμημα του. Στα απομεινάρια των αφανισμένων ριζών, καινούργιες και νεώτερες φυτικές μορφές βλαστάνουν και αυτή η ακούραστη μεταβολή συνεχίζεται, μέχρι οι σκιεροί θόλοι των υψηλών δένδρων να θροήσουν πάνω από τον πλούσιο χούμο του εδάφους.
Δείτε όμως και μερικές από τις ξυλογραφίες που συνοδεύουν το πλέον σημαντικό έργο του, τη «Φυσική Ιστορία των Φυτών, των μορφών τους, της ανάπτυξης, της αναπαραγωγής και της κατανομής τους» που εκδόθηκε στη Γερμανική γλώσσα το 1887. Αυτή τη φορά δεν είναι η ποίηση ή λογοτεχνία που καταρρίπτουν το όριο ανάμεσα στην τέχνη και στην επιστήμη, αλλά η ζωγραφική. Η ακριβής, τεκμηριωμένη και ταυτόχρονα γοητευτική.
